Diş Sıkma

Diş Sıkma Nedir?

Diş sıkma diğer bir deyişle bruksizm, bireylerin istemsiz bir şekilde yaptığı çene hareketleri sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunu olarak tanımlanabilir. Çiğneme kaslarının gün boyu ya da sadece gece boyunca devam eden aktivitesi dolayısıyla pek çok kişide diş sıkma ve gıcırdatma sorunu görülür. Çiğneme kaslarının kasılmasına bağlı olarak dişlerin birbiriyle sürekli temas etmesi diş sıkma ve çiğneme işleminin ağız içerisinde herhangi bir madde olmaksızın ritmik bir şekilde devam etmesi diş gıcırdatma olarak adlandırılır.

Bruksizm bireyin dişlerini sıkması, gıcırdatması ya da birbirine sürtmesiyle karakterizedir. Hastanın uyku sırasında farkında olmadan yaptığı bu hareket aslında beynin çalışma düzeninin bir sonucudur. Bu esnada hasta genellikle alt ve üst dişlerini birleştirir, dişlerini sıkıp gıcırdatır ya da ileri geri oynatır. Hastanın uyku sırasında istemsiz olarak yaptığı bu davranışı önlemek ve tedavi etmek zor bir süreçtir. Çünkü tedavi edebilmek için öncelikle hastanın sorununun farkında olması gerekir. Bununla birlikte diş gıcırdatma sorununun gündüzleri görülmesi de mümkün olup hastanın bu durumu fark ettiğinde kontrolünü sağlaması söz konusudur.

Bruksizm hastalığının neden kaynaklandığına dair kesin bir bilgi yoktur. Bununla birlikte tıp uzmanları; psikolojik, fiziksel ve genetik etkenlerin bir kombinasyonunun diş sıkma sorununa neden olduğu görüşündedir. Diş gıcırdatma kadınlarda ve erkeklerde hemen hemen aynı sıklıkta görülen bir sağlık sorunudur. Ayrıca çocuklarda da diş gıcırdatma sorunu görülebilir.

Uyku sırasında istemsiz olarak yapılan çene hareketleri dişlerin sıkılmasına neden olan unsurların başında gelir. Bu durumun süreklilik arz etmesi halinde dişlerde aşınma, çeşitli diş sorunları ve çene eklem problemleri ile karşı karşıya kalınması olasılığı son derece yüksektir.

Bruksizm diğer ağız ve diş sağlığı hastalıklarıyla hemen hemen aynı belirtileri gösterir. Bununla birlikte bruksizmin en önemli belirtisi, dişlerin aşınmasına bağlı olarak diş minesinin ortaya çıkması ve dişlerde hassasiyet meydana gelmesidir. Ayrıca hastalarda çene kaslarında sıkılık ve çene ağrısı görülebilir. Bunların yanı sıra bruksizm sorunu olan hastalar uyku sırasında aynı yatağı ya da odayı paylaştıkları bireylerin uykularından uyanmasına neden olabilecek kadar şiddetli diş gıcırdatma sesleri çıkarabilirler. Şakaklarda başlayan baş ağrıları da bruksizmin belirtileri arasında sayılabilir.

Diş Sıkma Belirtileri

Bruksizm her hasta özelinde yaşa, kişilik özelliklerine, farklı hastalıkların varlığına ve çeşitli etkenlere bağlı olarak farklı semptomlar verebilir. Bruksizm hastalığının başlıca belirtilerini ve semptomlarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

• Etraftaki kişilerin uykudan uyanmasına neden olacak şiddette diş gıcırdatma ve çenede kenetlenme,
• Dişlerin oyulması, kırılması, yontulması ya da yerinden oynaması,
• Diş minesinin, dişin derin katmanları açığa çıkacak şekilde aşınması,
• Şiddetli diş ağrısı ve diş hassasiyeti,
• Çene eklemlerinin gergin, kilitlenmiş ve hareketlerinin kısıtlanmış olması,
• Yüz, çene ve boyun bölgesinde ağrı,
• Dişlerde yontulma, çatlama ya da hassasiyet görülmesi,
• Kulakta herhangi bir rahatsızlık olmamasına karşın kulak ağrısı ya da kulağa yansıyan ağrı hissedilmesi,
• Şakakları da etkileyebilen künt baş ağrısı olması,
• Yanak içinde ve diş etlerinde tahriş meydana gelmesi,
• Uyku bozuklukları yaşanması.

Yukarıda sıraladığımız belirtilerden birini ya da daha fazlasını yaşayan kişilerin vakit geçirmeksizin bir diş hekimine başvurması önerilir. Bruksizm tedavi edilmemesi halinde uzun vadede hafif ya da şiddetli hasarlara neden olabilir. Bu hasarlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Diş minesinin aşınmasına ve tahriş olmasına bağlı diş hassasiyeti meydana gelmesi,
• Diş eti kanamaları ya da diş eti iltihabı oluşması,
• Dişlerin gevşemesi ve kalıcı diş kayıpları yaşanması,
• Dişlerdeki dolguların hasar görmesi,
• Uçları düzleşmiş, kısa ya da kırık dişlerin ortaya çıkması,
• Şiddetli ağrıya, hareket kısıtlılığına, gerginliğe ve çiğneme zorluğuna neden olan temporomandibular eklem sendromunun görülmesi.

Bruksizm tanısı genellikle diş hekiminin gerçekleştirdiği kapsamlı muayene ile koyulur. Diş minesinin aşınması, dişlerin kırık ve yontulmuş olması, çene kaslarının büyümesi tanı sırasında yönlendirici olabilen unsurlardır. Bununla birlikte dişlerdeki aşınmaların; diş macunlarının içeriğindeki aşındırıcı özelliğe sahip bileşenlerden, dişlerin aşırı ve kontrolsüz fırçalanmasından, tatlandırıcı, asitli ve alkollü içeceklerin tüketilmesinden de kaynaklanabilir. Mevcut durumun nedenini ayırt edebilmek ve doğru tanı koyabilmek için uzman ve deneyimli bir diş hekimine başvurmak önemlidir.

Diğer Diş Sıkma (Bruksizm) Sebepleri

Dişleri sıkma ya da gıcırdatma hali olarak tanımlanabilen bruksizm hastalığının uyanık ve uyku ilişkili bruksizm olmak üzere iki farklı türü bulunur. Her iki türde de hastanın farkında olmaksızın dişlerini sıkması ya da gıcırdatması mümkündür.

Uyanık Bruksizm / Gündüz Bruksizmi: Daha kolay teşhis edilebilen bu türde hasta uyanıkken farkında olmadan dişlerini sıkar ya da gıcırdatır. Özellikle uyanıkken diş gıcırdatılması çevredeki kişiler tarafından fark edilebilen bir durum olduğundan, kişinin yaşadığı sorunu daha kolay anlaması mümkündür.

Uyku İlişkili Bruksizm / Gece Bruksizmi: Bu tür bruksizm, uykula ilişkilendirilen bir hareket bozukluğu olarak tanımlanabilir. Uyku sırasında dişlerini gıcırdatan ya da sıkan kişilerde horlama ve uyku apnesi gibi uyku bozukluklarının görülmesi riski de yüksektir. Gece bruksizmi genellikle bu durumla ilişkili komplikasyonların ortaya çıkmasına dek fark edilemez. Bu nedenle bruksizm ile ilgili semptomların bilinmesi ve diş muayenesinin periyodik olarak yapılması çok önemlidir.

Bruksizm hastanın yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilen fiziksel bir sorun olarak görülse de temelinde genellikle stres vardır. Hayal kırıklığı, öfke, stres ve endişe diş gıcırdatma ya da diş sıkma sorunlarının en sık görülen nedenleri olarak bilinir. Bireylerin yaşadığı sinirsel gerginliklerin bruksizmi tetiklemesi sık görülen bir durumdur. Bruksizme bağlı diş sıkma sorunu olan hastalarda stres seviyesinin artması dolayısıyla diş gıcırdatmanın başlaması da söz konusu olabilir.

Uykuda diş sıkmanın nedenleri arasında genetik faktörler de yer alır. Ailesinde diş sıkma sorunu olan kişilerin uykusunda diş sıkması riski daha yüksektir. Sigara içme, horlama, depresyon, uyku apnesi, kafein ya da alkol tüketimi gibi nedenlere bağlı olarak da bruksizm gelişebilir.

Bunların yanı sıra yanlış beslenme alışkanlıkları, hatalı çiğnemeden kaynaklanan problemler, kullanılan bazı antidepresan ilaçların yan etkileri, yanlış dolgu ve protez uygulamaları diş gıcırdatma sorununa neden olabilir.

Parkinson, gaströzofgeal reflü bozukluğu (GERD), epilepsi, defans, gece terörü, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi sağlık sorunlarıyla birlikte bruksizm görülme riski artabilir.

Sabahları uyandığınızda çenenizde ağrı hissediyorsanız, ağız ve diş sağlığı açısından önemli zararlar doğurabilecek diş sıkma ve diş gıcırdatma sorunu yaşıyor olabilirsiniz. Halk arasında diş sıkma ya da diş gıcırdatma olarak bilinen Bruksizm hastalığının en önemli ve en yaygın belirtisi ağrıdır. Hastalar sabah uyandıklarında çene ekleminin yan kısımlarında, yüz kaslarında, baş ve boyun bölgesinde ağrı olduğunu fark ederler. Kas kaynaklı ve çiğneme kaslarındaki spazma bağlı olarak ortaya çıkan ağrılar, her hasta özelinde farklı şiddette olabilir.

Diş sıkma ve gıcırdatma diğer bir deyişle Bruksizm; uyku sırasında önlenemeyen çene hareketlerine bağlı olarak gelişen bir sağlık sorunudur. Diş sıkma ve gıcırdatma, hastanın ağzında ve çevre dokularda sorunlar yaşanmasına neden olabilir. Dişlerin birbirine sürtünmesi, diş yüzeylerinde aşınmalara yol açabilir. Bu aşınmalar ön dişlerde daha belirgin bir şekilde görülür. Zaman içinde dişlerde çatlaklar oluşabilir, hatta oluşan çatlaklar kırılabilir.

Bruksizme bağlı olarak hasta baş ağrısı ve yüz ağrısı yaşayabilir. Bu ağrılar çene ekleminde, çiğneme kaslarında ve dişlerin olduğu bölgedeki dengesizliklere bağlıdır. Dişlerin kapanmasındaki dengesizlik; aşırı diş sıkma, sinirlerde ve çiğneme kaslarındaki problemler dolayısıyla temporomandibular eklem sendromunu meydana getirir. Bunun sonucunda ise baş ağrısı ortaya çıkar.

Bruksizm Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Bruksizm tedavisinin etkili ve başarılı olabilmesi için öncelikle sorunun altında yatan neden doğru bir şekilde tespit edilebilmelidir. Bruksizme yol açan etkenin tespit edilmesinin ardından kişi özelinde farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir.

• Bruksizm sorunu olan hastalara uygulanabilecek en etkili tedavilerden biri, uyku sırasında gece plağı kullanılmasıdır. Böylece gece boyunca dişlerin gıcırdatılması ve zarar görmesi engellenebilir. Geceleri kullanılacak olan diş plakları hasta özelinde alınan ölçülere göre özel olarak üretilir. Şeffaf ve kişiye özel plaklar diş sıkma ve gıcırdatma sorunu yaşayan hastalar tarafından genellikle uyku sırasında üst ve alt çeneye takılarak kullanılır. Bu sayede zaman içinde çene ekleminde deformasyon oluşması riski minimize edilir. Şeffaf diş plakları aynı zamanda dişlerin ve dolguların kırılmasına neden olabilecek şekilde ileri düzey diş sıkma ve gıcırdatma sorunlarını çözme amacıyla kullanılan etkili bir yöntem olarak kabul edilir. Diğer yandan koruyucu bir yöntem olan gece plağı kullanımının Bruksizm hastalığını ortadan kaldıracak kesin bir tedavi yöntemi olmadığı unutulmamalıdır.
• Bruksizm hastalığının günlük yaşamın beraberinde getirdiği stresten kaynaklandığı durumlarda öncelik strese neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması olmalıdır. Bunu sağlamak için gerekli durumlarda psikolojik desteğe başvurulmalıdır. Bunun yanı sıra stres seviyesini azaltmak için müzik dinleme, kitap okuma, yürüyüş, meditasyon gibi çeşitli aktivitelerden de faydalanılabilir.
• Bruksizm sorunu yaşayan hasta çenesini kapattığında dişleri tam olarak üst üste oturmuyorsa; dolgu, kuron ya da ortodonti tedavileri uygulanır. Kapanışın normal bir hale getirilmesi için hasta özelinde tedavi planlanması önemlidir.
• Hasta özelinde yapılan değerlendirmelerin ardından diş hekiminin gerekli görmesi halinde dental botoks tedavisine başvurulabilir. Botoks enjeksiyonu yapılan bölgedeki kasın fonksiyonu geçiri olarak azaltılır. Böylece kas gevşetilir. Dental botoks tedavisi sırasında hangi doz ilaç enjekte edileceği ve enjeksiyonun hangi bölgeye yapılacağı; hasta özelinde kas kitlesine, anatomik yapıya, cinsiyete, hastanın cilt kalınlığına ve bruksizmin derecesine göre yapılan değerlendirmeler sonucu belirlenir.

Bruksizm altında yatan nedenin doğru bir şekilde tespit edilmesi ve doğru tedavinin belirlenmesi durumunda tedavi edilebilen bir sağlık sorunudur. Bruksizmin doğru tedavinin planlanması, tedaviye uyulması ve daha sonra takip kontrollerinin aksatılmaması halinde tamamen ve kalıcı bir şekilde ortadan kaldırılması mümkündür. Bruksizm temelde çoğunlukla psikolojik nedenlere bağlı bir sorun olduğu için tamamen ortadan kalktığının düşünüldüğü durumlarda dahi takip edilmesi gerekliliği göz ardı edilmemelidir.

Bruksizmin önlenmesi amacıyla uygulanabilecek çeşitli yöntemlerin bir kısmına ise aşağıda yer verilmiştir.

• Alkol, sigara ve kafein tüketimini sınırlamak,
• Dişlerde aşınmanın ve çene eklemlerinde yıpranmanın önlenmesi için sakız çiğnemekten kaçınmak,
• Şiddetli ağrıları ve kas kasılmalarını hafifletme amacıyla hafif ısı kompresi yapmak,
• Stresi azaltmaya ya da stresi doğru bir şekilde yönetebilmeye odaklanmak,
• Nefes egzersizleri gibi rahatlatma tekniklerinden faydalanmak,
• Gerekli durumlarda destek almakta gecikmemek.

Reflü, epilepsi ya da uyku apnesi gibi çeşitli tıbbi durumlardan kaynaklanan bruksizmin önlenmesi için yapılması gereken ise; altta yatan hastalığı tedavi etmek ya da semptomları hafifletmeye yönelik bir tedavi planlamaktır.